Autori monografije su dvojica Jagodinaca: publicista i izdavač Zlatomir Lazić i istoričar, doktorand Dejan Tanić
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić je tokom dvodnevne posete Rusiji, prošle sedmice, razgovarao sa predsednikom Rusije Vladimirom Putinom a prisustvovao je i vojnoj paradi povodom obeležavanja 75. godišnjice pobede nad naci-fašizmom u Drugom svetskom ratu.
Ovom prilikom Vučić je Putinu poklonio ikonu Svemogućeg Isusa iz 19. veka i monografiju o poginulim vojnicima Crvene armije na teritoriji Jugoslavije. Autori ove monografije su dvojica Jagodinaca, publicista i izdavač Zlatomir Lazić i istoričar, doktorand Dejan Tanić.
-Rad na knjizi trajao je nepunih pet godina sa prekidima. Nakon izrade sajta „Rusko groblje“, u okviru RNJP „Novi put“, gde su navedena do tada poznata imena sahranjenih u memorijalnom centru u Jagodini, počeli su da nam se javljaju potomci poginulih i nestalih crvenoarmejaca. Tada smo ustanovili da u spisku koji je objavljen ima puno nedostataka, pa smo došli na ideju da sprovedemo šire istraživanje i tako je sve i krenulo. Izmolili smo blagoslove Njegovog preosveštenstva episkopa šumadijskog, gospodina Jovana, blagoslov gospodina Stanislava Hočevara, nadbiskupa beogradskog, Njegove svetosti patrijarha srpskog, gospodina Irineja i Njegove svetosti patrijarha moskovskog i sve Rusije, gospodina Kirila, koji je potpisao Njegovo isokopreosveštenstvo mitropolit volokolamski gospodin Ilarion. Početnu podršku smo dobili od Uprave za saradnju s crkvama i verskim zajednicama pri Ministarstvu pravde Republike Srbije, na čelu sa dr Miletom Radojevićem, koje je tako postalo pokrovitelj ove monografije. U realizaciji tog pokroviteljstva dugujemo veliku zahvalnost Opštinskom odboru SUBNOR-a Paraćin i njihovom predsedniku Nikoli Ljevnajiću, i ocu Vitaliju Tarasjevu, starešini Podvorja ruske pravoslavne crkve u Beogradu. Posebno ističem ulogu gospodina Dušana Bajatovića i njegovih saradnika koji su pomogli finalizaciju projekta. Od samog početka, kao koautor monografije uključen je i poznati pomoravski istoričar, doktorand Dejan Tanić, koji je, između ostalog. priredio sveobuhvatan predgovor ovom izdanju, dok su redženzenti bili poznati srpski istoričari, prof. Dr Predrag Marković i prof. Dr Aleksej Timofejev. U impresumu knjige naveli smo i druge saradnike i prijatelje koji su pomogli da ostvarimo naš prvobitni cilj. Značajan zamajac da ova knjiga ugleda svetlost dana dao je moj susret u Jagodini februara 2018. godine sa Sergejem Gluščenkom iz Moskve, koji je od samog početka pokazao veliku zainteresovanost i pokroviteljski stav. Tako je naš prijatelj i saradnik iz Moskve, koji je danas međunarodni koordinator Besmrtnog puka za sve države, postao i producent ovog izdanja. Nakon tog susreta prisustvovao sam međunarodnom skupu u Beogradu, koji je organizovao Međunarodni centar Memorijal iz Beograda, na čijem čelu je Antonela Bijelić Milojica, a onda sam maja iste godine, za Dan pobede, na njihov poziv, nekoliko dana boravio u Moskvi. Tada je i odlučeno da se rade dva izdanja ove knjige, na ruskom i na srpskom jeziku. Uvodno slovo za ovu knjigu, o značaju pobede nad naci-fašizmom i kulturi sećanja napisao je naš poznati diplomata Živadin Jovanović, rodom iz Oparića. Specijalni primerak knjige „Memorijali Crvene armije na tlu Jugoslavije – ratne žrtve 1944 – 45“ predsednik Srbije Aleksandar Vučić predao je 24. juna ove godine predsedniku Ruske Federacije Vladimiru Vladimiroviču Putinu, povodom obeležavanja 75 godina od pobede u Drugom svetskom ratu, na šta sam ponosan – istakao je Lazić.
Poznati pomoravski istoričar, doktorand Dejan Tanić, naglašava značaj ove monumentalne knjige, koja je istovremeno i veliki podsetnik o herojstvu ruskog i srpskog naroda u borbi protiv naci-fašizma:
-To je zapravo knjiga koju smo radili Zlatomir Lazić i ja gotovo pet godina. Ona nosi originalan naslov „Memorijali Crvene armije na tlu bivše Jugoslavije – ratne žrtve 1944 – 45.“, s tim da u prvom planu nisu memorijali koji su predstavljeni kao grobna mesta, kao spomen obeležja, već je glavna priča to da je u ovoj knjizi predstavljen, po prvi put, kompletan i precizan spisak poginulih i nestalih crvenoarmejaca na prostoru Jugoslavije, od septembra 1944. do aprila 1945. godine. Ta istraživanja do sada nisu rađena. Mi smo otkrili preko 11.800 imena i sva ta imena i prezimena su nabrojana u ovoj monografiji, kao i osnovni podaci kao npr. godina rođenja, mesto rođenja, pripadnost jedinici, datum i mesto pogibije – rekao je doktorand Dejan Tanić.
Podatke o poginulim i nestalim vojnicima Crvene armije autori su pronašli u ruskim arhivima, Arhivu Jugoslavije, dokumetaciji SUBNOR-a nekoliko gradova i regionalnim arhivima i muzejima.
-Do sada je bio poznat podatak o 7.878 poginulih crvenoarmejaca a pretpostavljalo se da je taj broj veći. Međutim, to niko nije istraživao do sada. Mi smo otkrili preko 11.800 imena. Među onih skoro 8.000 poginulih, oko hiljadu je bilo NN lica, a mi smo većinu tih lica identifikovali. To je bio istraživački poduhvat koji baca novo svetlo na događanja na tlu Jugoslavije, odnosno još jače ističe ulogu Crvene armije u oslobađanju ovog dela Evrope. Smatramo da predstoji još dosta posla. Mi smo neke zanimljive ideje predočili našim ruskim prijateljima. Nadamo se pozitivnom ishodu – kazao je Tanić.
Predviđeno je da monografija ima dva izdanja.
-Ova prva monografija, koja je poklonjena predsedniku Putinu je na ruskom. To izdanje očekujemo da u predviđenom tiražu izađe iz štampe do 20. jula, dok drugo, srpsko izdanje, očekujemo tokom avgusta – istakao je Tanić.
Autori kažu da su izuzetno ponosni što je baš ova monografija poklonjena predsedniku Rusije Vladimiru Putinu povodom obeležavanja 75 godina od pobede nad naci-fašizmom u Drugom svetskom ratu. Tanić je dodao da je to jedan veliki podsetnik o zajedničkoj tragediji ruskog i srpskog naroda i zajedničkom herojstvu u toj borbi protiv naci-fašizma, jer je u knjizi istaknuta i uloga jugoslovenskih antifašista.
J.L. / Lj.V.