Čuvena “Jovačka ružica” izvozila se i pila širom Evrope, a prva svetleća reklama zasijala je upravo u ovom kraju. To su samo neke od interesantnih stvari vezanih za ovaj kraj Pomoravskog okruga

Selo Jovac nadomak Ćuprije od davnina je poznato kao stecište različitih kultura. U ovom selu nalaze se lokaliteti poput turskog i jevrejskog groblja, dva groba iz srednjeg veka, ali i ostaci dve crkve. Francuski poslanik Šarl de Feriol zabeležio je da ravnica oko Jagodine izgleda divno, ali da je potrebno mnogo godina mira da bi se iskoristio njen puni potencijal. Kada je istorija sela u pitanju, mnoge interesantne stvari vezuju se za ovaj kraj.

EOHOVAC, JEHOVAC…

Jovac se prvi put pominje u Hrisovulji kneza Lazara koju on izdaje manastiru Ravanici, oko 1380. godine. Povelja sadrži oko 350 toponima, od koji su 146 bili nazivi sela, među kojima se nalaze Eohovac, današnji Jovac i Pridvorica, današnje selo Dvorica. Nazivi sela Jovac menjali su se više puta kroz istoriju, tako da je ono bilo poznato i kao Jehovac. Postoji nekoliko zanimljivih  teorija o poreklu njegovog imena:

–Postoji legenda da su Turaka bežala dva brata Jovica i Mijat. Jedan od njih dvojice, Jovica s porodicom, nastanio se pored Velike Morave, a drugi brat Mijat nastanio se pored Velike Morave prema sadašnjem selu Mijatovcu. I tako, po tom Jovici, Jovac je dobio ime. Kako su elementarne nepogode uticale na život tih ljudi, selo je počelo da se formira na padinama Juhora. Počeli su da beže prema brdima i taj deo, koji je bio prvo naselje, dobio je naziv Selište i pripada lokalitetu Donji Jovac. Ovaj drugi deo zove se Gornji Jovac koji počinje da se formira posle raseljavanja ljudi. Po drugoj legendi Jovac je dobio naziv po Jovama, drveću koje je raslo pored Velike Morave –rekla je Javorka Micić, profesorka razredne nastave u Osnovnoj školi “Đura Jakšić” u Jovcu.

Crkva Svete Trojice, poznatija i kao Hram Silaska Svetog Duha na apostole, jedna je od najstarijih u Pomoravskom okrugu. Sadašnji izgled, dobila gradnjom u nekoliko etapa u 19. i 20. veku:

-Sagrađena je na temeljima zgrade iz 17. veka i ona je bila značajno veća od današnje crkve. Zahvaljujući tome, zaključujemo da je zapravo Jovac nekada bilo veoma napredno selo sa velikim brojem stanovnika, jer veličina jednog sela i njegova ekonomska moć merila se po tome koliko je velika crkva u tom selu. Ona takođe poseduje antimins iz 1772. godine, koju je osveštao upravo mitropolit Sofronije Jovanović i koju je poklonio crkvi u Jovcu. Po tome znamo da je Jovac imao crkvu pre ove sadašnje. Danas se taj antimis čuva u manastiru Kalenić i on ima značajnu kulturno-istorijsku baštinu. Sama naša crkva je od pre nekoliko godina sačuvana od strane zavoda za zaštitu spomenika Kragujevac, kao kulturno-istorijsko nasleđe –istakla je Jelena Janković, profesorka srpskog jezika i književnosti u OŠ “Đura Jakšić” u Jovcu.

U porti Crkve Svete Trojice nalaze se i dva spomenika. Jedan je posvećen žrtvama balkanskih ratova i Prvog svetskog rata, koji su podigli upravo Jovčani, a na njemu se nalazi i spisak poginulih. Na samom vrhu nalazila se figura kralja Aleksandra Ujedinitelja, ali ona je srušena od strane pojedinih pripadnika komunističke vlasti. Odmah pored nalazi se i spomenik sedmorici crvenoarmejaca koji su poginuli u jednoj borbi tokom 1944. godine. Ekshumacijom 1962. godine, prebačeni su na Rusko groblje u Jagodini.

NEŠICA MILENKOVIĆ UNAPREDIO SELO

Jovac se kao selo vremenom sve više nastanjivalo tako da je u jednom periodu imalo oko 2000 stanovnika, te je tako dobilo i status opštine. Selo je imalo i svog narodnog poslanika Nešu Milenkovića Nešicu, koji je bio veliki prijatelj kralja Milana Obrenovića, tako da je selo u periodu od 1864. do 1890. doživljavalo napredak u svakom pogledu. Njegovim angažovanjem postignuto je mnogo toga, a 1888. godine napravljena je jovačka škola. Ona je prvobitno nosila ime Vuka Karadžića, a danas nosi ime Đure Jakšića i područno je odeljenje istoimene škole u Ćupriji:

–Škola je radila i za vreme Prvog i Drugog svetskog rata. Prekid je imala u vreme NATO agresije, ali i sada u vreme korone. Škola je karakteristična po tome što su školu pohađali i učenici iz paraćinske, ali i iz sela jagodinske opštine. Po nekim predanjima, prvi učenici dolazili su iz Austrougarske. Učitelji su dolaziili iz Vojvodine, a učitelji sa našeg terena su kasnije završavali učiteljsku školu i nastavljali rad. Veliki broj učenika je opao u međuvremenu. Danas škola u Jovcu ima oko 90 učenika. Videćemo šta će biti posle korone. Tendencija je opadanja u svim mestima širom Srbije. Selo Jovac ima i tridesetak studenata –napomenula jeJavorka Micić.

Zanimljivo je istaći i da je zahvaljući Milenkoviću, selo Jovac pre 136 godina dobilo i svoj železnički most. Meštani su tada mogli da putuju i trguju kada god žele. To je dosta uticalo na razvitak sela u svakom pogledu, a most je gradila firma “WAAGNER-BIRO-KURZ“ koja je bila zadužena za izgradnju Sidnejske opere, Mercedes-benc arene u Berlinu, Kraljevske opere u Londonu i brojnih drugih znamenitih građevina širom sveta. Igrao je i značajnu ulogu tokom ratova, a od 2016. zvanično više nije u funkciji. Takođe, interesantno je istaći i da je prva svetleća reklama zasvetlela upravo u Jovcu, a ne u Ćupriji, Paraćinu i Jagodini.

JOVAČKA VINA POZNATA ŠIROM EVROPE

Selo Jovac nadaleko je poznato i po dobrom grožđu i vinu.  Čuvena “Jovačka ružica” pila se kako u Nemačkoj, tako i Austriji, a kako kažu, bila je toliko dobra da je mogla da “tera voz”:

-Selo Jovac je, što se tiče vinske kulture, bilo najbogatije u sve tri opštine. Među prvima smo osnovali Zemljoradničku zadrugu 1910. godine. Onda su doneli inicijativu za izgradnju vinarskog podruma, sa čim se počelo 1912. godine. Prvi svetski rat je to prekinuo, ali posle oslobođenja radovi su nastavljeni i 1924. počeo je da radi. Jovac je imao tri zadruge: zemljoradničku, vinogradarsku i potrošačko-štednu i kreditnu zadrugu. Ljudi su živeli od vinograda. Svaka kuća je imala vinograd. Ona koja ga nije imala, ta je bila baš siromašna. Podrum je radio punim kapacitetom. U kilometrima se čekala kolona za istovar grožđa koje se izvozilo za Nemačku. Dolazili su i Nemci i kupovali su. Jovac je imao veliko zadružno bogatstvo. Po tome je bio čuven i bio je po tome moćniji od svih sela –rekao nam je Životije Aćimović, poljoprivrednik iz ovog sela.

Jovačka vinarska zadruga radila je sve do 1958. godine, a potom je pripala firmi „Navip“. Danas se vinski podrum nalazi u vlasništvu privatne firme „Matoks“ i u fazi je obnove.

ETNO KUĆA PUNA STARIH PREDMETA

Veliku pažnju ljudi sa svih strana privlači i Etno kuća u ovom selu. Sagrađena je sredinom 19. veka, a gradio ju je upravo Neša Milenković. Ova kuća, puna predmeta koji datiraju iz prošlih vekova, danas je u vlasništvu Nenada Pavličića, profesora likovne umetnosti u Osnovnoj školi “Vuk Karadžić” u Ćupriji:

-Kupio sam ovu kuću pre 11 godina i planiram da je napravim tako da bude neka vrsta muzeja. Ljubav prem otkrivanju starih stvari negujem od detinjstva. Imam veliku zbirku predmeta koje skupljam skoro 50 godina: od grnčarije, drvenih i metalnih stvari, bardaka, testija, lampi, avana, pegli, fenjera… Ima dosta predmeta iz 17., 18. i 19. veka. Mnogo predmeta se nalazi i u Zavičajnom muzeju u Jagodini. Najstariji predmet u kući je dolap, drveni ormar iz perioda 17. ili 18. veka. Većina njih je iz Pomoravskog okruga. S obzirom da je Jovac poznat po vinima, imam i neke stare kace i buriće, a tu je i prva gajba jagodinskog piva. Sama kuća ima lep oblik, od pet lukova. Na zidovima se nalaze različite boje, što znači da su Srbi znali da oplemene prostor u kom žive i u to vreme. Istorija kaže da, što je kuća  ima više lukova, to je moćnija i uglednija porodica živela u njoj. Za ovaj posao treba imati i jaku volju, ali i puno ljubavi. Dok sam živ, radiću oko nje. Stalno je treba čistiti, doterivati… Mladi danas nemaju strpljenja za tako nešto. Potrebna je i velika kreativnost. Kad mi dosadi, ja dođem ovde i sređujem –rekao je Pavličić.

Selo Jovac ima i svoje Udruženje mladih – “Jovački izvor”, koje broji šest članova. Bave se kulturno-sportskim aktivnostima  i dosta je uspešno u tome. Nedavno je formiralo besplatnu čitaonicu sa oko 10 hiljada naslova za sve meštane, uz pomoć brojnih organizacija i pojedinaca, a organizovali su i nekoliko sportskih turnira. Inače, odbojka i fudbal su naročito popularni u ovom selu, a u svom umeću naročito su znali da se istaknu Odbojkaški klub “Mladost” i Fudbalski klub koji nosi isto ime.

ZNAMENITI JOVČANI

Selo Jovac ima i druge nadaleko poznate meštane. Među njima su i književnica Milica Jakovljević Mir Jam, glumac Mlađa Veselinović, prvi Jovčanin doktor nauka prof. dr Miloje Đorđević Milojica, dr Saša Borović koji danas radi u Institutu za kardiovaskularne bolesti “Dedinje” u Beogradu, kao i bivši srpski i jugoslovenski strelac Goran Maksimović, otac srpske olimpijske vicešampionke u streljaštvu, Ivane Maksimović. Majka naše reprezentativke u odbojci Sare Lozo upravo je iz ovog kraja, a Lozo je prošle godine svojim dolaskom u selo i donacijama podržala održavanje odbojkaškog turnira.

D.M.